وضعیت جدول گیشه نمایش سینماهای هند، امسال در بدترین حالت خود بوده و سطح فروش بسیار پایین محصولات آن، حکم یک رکورد بد را برای سینمای آن داشته است. حتی مطرح‌شدن زیاد هند و سینمای آن در هالیوود طی یکی،دو ماه گذشته (با موفقیت فیلمی که بسیار ارزان‌قیمت ساخته شد و توانست 8جایزه اسکار را از آن خود کند) نتوانست عاملی برای موفقیت سینمای این کشور آسیایی در بازار داخلی باشد.
میزان خرید بلیت سینما از سوی تماشاگران در 2ماه سال جدید میلادی، در پایین‌ترین حد خود بوده است. در ماه فوریه تماشاگران سینما مبلغ 430میلیون روپیه (معادل 13میلیون دلار) خرج بلیت سینما کردند که این رقم بسیار پایینی است. این در حالی است که در ماه دسامبر، آنها 89 میلیون دلار پول صرف خرید بلیت کرده بودند.
انتشار گزارش‌های اقتصادی درباره وضعیت بد گیشه فروش سینماهای هند که روزنامه معتبر تایمز آو ایندیا اولین نشریه‌ای بود که آن را منتشر کرد، باعث سروصدا و نگرانی خیلی زیادی در صنعت سینمای این کشور شده است. برای سینمایی که اکثر تماشاگران آن را فقرای شهری یا روستایی تشکیل می‌دهند، مشکلات اقتصادی می‌تواند به معنی آن باشد که آنها سینما (و سنت فیلم‌دیدن) را از فهرست ضروریات روزمره زندگی خود حذف خواهند کرد.
بحران اقتصادی عظیم وال‌استریت آمریکا در سال گذشته میلادی تاثیرات منفی خود را بر بازار جهانی و ازجمله کشور پرجمعیت هند می‌گذارد. به گفته کارشناسان مسائل اقتصادی، بازار هند و اقتصاد آن کم‌کم تاثیرات بحران اقتصادی وال‌استریت را به نمایش می‌گذارد.
از زمان موفقیت مالی و انتقادی «میلیونر زاغه‌نشین»، اهل فن و تحلیلگران اقتصادی و سینمایی چیزی کمتر از شکوفایی مالی و انتقادی برای بالیوود را پیش‌بینی نمی‌کردند. آنها اعتقاد داشتند سینمای بالیوود به مدد این موفقیت جان تازه‌ای می‌گیرد و در همان حال همکاری‌های مشترک بین شرکت‌های فیلمسازی داخلی و کمپانی‌های سینمایی بین‌المللی- و به ویژه هالیوودی- گسترش می‌یابد. در چنین شرایطی فیلم‌های هندی هم در داخل کشور و هم خارج از آن خواستاران زیادی پیدا می‌کند و حتی صنعت توریسم (و این بار برای دیدار از زاغه‌های هند و نه بناهای تاریخی معروف و کهنسال آن!) رونق تازه‌ای به خود خواهد گرفت.
اما تحلیل‌های جدید می‌گوید که خوشبینی اهالی بالیوود و پیش‌بینی‌های آنان درست نبوده و در آینده نزدیک نباید به آن اتفاقات خوش (که هیچ‌یک رخ نداده است) دل خوش کرد. در شرایطی که شیطنت‌های بازیگران نوجوان «میلیونر زاغه‌نشین»، فروش این فیلم را در سطح بین‌المللی به 230 میلیون دلار رسانده است (فراموش نکنیم این فیلم که توسط دنی بویل- فیلمساز انگلیسی- کارگردانی شده، هزینه تولیدی 15میلیون دلاری داشته است) سهم تماشاگران هندی از این موفقیت فقط 6میلیون دلار بوده است. فیلم در 2نسخه هندی و انگلیسی‌زبان در هند اکران عمومی شد و هندی‌ها فقط از نسخه هندی‌زبان آن استقبال کردند. اما همین گروه تماشاگران، در 2ماه اول سال از اکثریت قریب به اتفاق محصولات داخلی هم استقبال نکردند.
عدم استقبال زیاد تماشاگران هندی از «میلیونر زاغه‌نشین» را شاید بتوان این‌گونه توجیه کرد که فیلم حال‌وهوایی رئال دارد و قالب جادویی فیلم‌های پررنگ و حادثه بالیوودی را رعایت نکرده است. اما بقیه فیلم‌های هندی که به پیروی از این قالب تولید شده‌اند، چرا با استقبال تماشاگران روبه‌رو نشدند؟
راجیو ماساند- منتقد فیلم و تحلیلگر صنعت سینمای هند- در این رابطه می‌گوید که معمولا در 3ماه اول سال سینمای هند به صورت طبیعی، فروش فیلم‌ها خیلی خوب نیست و حرکت اقتصادی صنعت سینما کند است. اما آنچه امسال رخ داده، یک اتفاق تازه است و نشان می‌دهد که تماشاگران سینما نسبت به انتخاب‌های خود بسیار حساس و دقیق هستند و فیلم‌ها را با احتیاط کامل انتخاب می‌کنند. اما چرا چنین اتفاقی افتاده است؟ به گفته او «وضعیت اقتصادی مردم، مسئولیت اصلی را در این رابطه به صورت کامل در اختیار دارد».
ماساند هم مثل بسیاری از تحلیلگران اقتصادی دیگر اعتقاد دارد که وضعیت خراب جدول گیشه فروش سینماها، نه‌فقط انعکاسی است از خراب‌بودن وضعیت اقتصادی (که طی ماه‌های اخیر باعث بیکار شدن عده زیادی از مردم شده است) بلکه در بی‌محتوابودن فیلم‌هایی نیز ریشه دارد که هر هفته اکران عمومی می‌شوند.
البته عدم استقبال تماشاگران هندی از فیلم‌های سینمایی، شامل محصولات هالیوودی نیز می‌شود. در این مورد می‌توان گفت دوستداران سنتی سینمای بالیوود، هنوز نتوانسته‌اند ذائقه تماشای فیلم‌های هالیوودی را پیدا کنند و ترجیح می‌دهند که بیننده محصولات داخلی خود باشند تا فیلم‌هایی که از فرهنگ هندی دور است. عدم همراهی بینندگان با این نوع فیلم‌ها را باید در این رابطه جست‌وجو کرد و توضیح داد.
این در حالی است که تقریبا اکثریت کمپانی‌های بزرگ فیلمسازی از قبیل یونیورسال، والت دیزنی، سونی و برادران وارنر، طی 18ماه گذشته همکاری مشترک خود را با همتایان هندی‌شان شروع کرده‌اند. آنها بیش از 1.5 میلیارد دلار در این کشور آسیایی سرمایه‌گذاری کرده و برخی از فیلم‌های هندی را به صورت مشترک با طرف هندی تولید می‌کنند. یکی از اولین فیلم‌هایی که در این رابطه ساخته شد و به نمایش عمومی درآمد «چاندینی چوک به هند» نام دارد که یک کمدی اکشن رزمی است.
کمپانی برادران وارنر در یک همکاری مشترک با تهیه‌کنندگان هندی، این فیلم را با بازی آکشی‌کومار که بازیگری قابل سرمایه‌گذاری است تولید کرد. این فیلم، ماه گذشته با سروصدای فراوان در هند، آمریکا و چند کشور دیگر اکران عمومی شد ولی حاصل کار، شکست تجاری در خاک هند بود. نکته‌ای که برخی از تحلیلگران اقتصادی سینما درباره‌اش صحبت می‌کنند، این است که سینماهای هند، جز در مورد فیلم آکشی‌کومار، هیچ فیلمی را با حضور ستارگان مطرح و محبوب سینما اکران عمومی نکرده‌اند.
در اکثر فیلم‌های اکران‌شده، بازیگران جوان یا معمولی بازی داشته‌اند و ظاهرا تماشاگران سینما، منتظر نمایش عمومی فیلم‌هایی هستند که بازیگران معروف در آنها در نقش اصلی ظاهر شده‌اند. این تحلیل چندان هم غلط نیست. در 2ماه اخیر فیلمی که بازیگر اصلی آن آمیتاب باچان، هریتیک روشن، آیشواریا رای باچان یا یکی از 3 خان معروف سینمای هند (عامر، شاهرخ و سلمان) باشد، اکران عمومی نشده است. اما باز جای طرح این سؤال هست که آیا فیلم‌های جدید این گروه از بازیگران هم با استقبال تماشاگران سختگیر روبه‌رو خواهد شد؟
هم شاهرخ‌خان و هم هریتیک روشن، بازیگران مهمان فیلم‌های «بیلوی آرایشگر» و «خوش‌شانسی اتفاقی» بودند ولی هر 2فیلم در نمایش عمومی شکست تجاری خوردند. سینماهای هند در 2ماه اول سال2008 شاهد اکران عمومی «ستاره‌های روی زمین» (عامرخان) و «جودا و اکبر) (هریتیک روشن و آیشواریا رای باچان) بودند. هر 2فیلم هم فروش خوبی در گیشه نمایش داشتند. اما با توجه به وضعیت بسیار خراب جدول گیشه نمایش در سال جاری، حتی تهیه‌کنندگان فیلم‌های مطرح و پرسروصدا هم از اکران عمومی کارهای خود هراس دارند.
سینمای هند که سالانه حدود 100فیلم جدید سینمایی (که بازیگران مشهور در آنها حضور دارند و در بالیوود- مرکز سینمایی هند- تولید می‌شوند) روانه پرده سینماها می‌کند، سال گذشته میلادی 125فیلم روی پرده سینماها داشت. از این بین، حدود 15فیلم آنها با فروش خیلی خوبی روبه‌رو شدند و حدود 20فیلم دیگر یا فروش متوسطی داشتند یا نمایش موفقیت‌آمیزی در مولتی‌پلکس‌ها یا برخی ایالت‌های هند داشتند.
این وضعیت باعث شد که تحلیلگران اقتصادی سینما سال 2008 را سالی خوب و پربار برای صنعت سینمای هند ارزیابی کنند. این موفقیت در شرایطی نصیب سینمای این کشور پرجمعیت آسیایی شد که حوادث تلخ تروریستی شهر بمبئی، باعث تعطیلی یک‌ماهه سینماهای این شهر (قسمت مهمی از فروش کلی جدول گیشه سینماهای هند از این شهر تامین می‌شود) و برخی شهرهای دیگر شد. تاثیر این حادثه تلخ بر مردم عادی به قدری زیاد بود که کسی رغبت تماشای فیلم‌هایی سینمایی را نداشت.
رشد 12درصدی فروش فیلم‌ها در هند، فروش کلی فیلم‌های سینمایی این کشور در سال2008 را به 1.6 میلیارد دلار رساند. بخش مهمی از این موفقیت در ماه پایانی سال و با نمایش عمومی کارهای جدید عامرخان و شاهرخ‌خان به دست آمد.
برخلاف نظر تحلیلگرانی که عقیده داشتند صنعت سینمای هند در سال2009 با شکوفایی بیشتری در جدول گیشه نمایش روبه‌رو خواهد بود، این جدول گیشه این‌روزها سردتر و بی‌رونق‌تر از همیشه است. تاران آدارش- تحلیلگر سایت سینمایی ایندیانا اف‌ام- می‌گوید برخلاف مدتی قبل که حتی فیلم‌های کم‌ارزش هم حداقل یک هفته به نمایش عمومی خود ادامه می‌دادند، این نوع فیلم‌ها در حال حاضر حتی برای یک روز هم روی پرده سینماها دوام نمی‌آورند.
آیا در روزهای آینده سینماهای هند شاهد نمایش عمومی فیلمی خواهند بود که برای مدتی طولانی به نمایش عمومی خود ادامه دهد و در جلوی سینماهای نمایش‌دهنده آن، صف‌های طولانی بسته شود؟ این رویایی است که صنعت سینمای هند هر شب خواب آن را می‌بیند و امیدوار است که صبح روز بعد رنگ واقعیت به خود بگیرد.
تایمز آو ایندیا-10 مارس 2009
